Rekao bih da su sve nacije neka ''mešavina''. Nemoguće je da postoji narod ''čiste krvi''. To nema smisla. Štaviše, različiti delovi jedne iste nacije su različitog porekla, a samo im je zajedničko što govore istim jezikom. To znači, na primer, da Srbi iz istočnog dela Srbije nisu sasvim istog porekla i iste ''mešavine'' kao Srbi iz Hercegovine, ili Srbi iz Vojvodine, i slično. Isto važi i za sve druge narode. Kada bi se gledalo po poreklu, tj. po genetici, sve nacije bi bile podeljene na više manjih skupina; i kada bi granice država bile u skladu sa tom podelom naroda po poreklu, onda bi one bile skroz drugačije od današnjih. Podela po nacionalnoj osnovi se ne podudara sa podelom naroda po poreklu.

Ako bi se uopšteno govorilo o poreklu Srba, rekao bih da su mešavina starosedelaca Balkana, poreklom sa Bliskog Istoka i Severne Afrike, i doseljenih indo-evropskih naroda sa područja Istočne i Severne Evrope. Ovi prvi nisu govorili srpskim jezikom, a ovi drugi se dele u dve skupine - prve indo-evropske doseljenike (Iliri, Tračani, Kelti...) i kasnije doseljenike (Goti, Avari, Sloveni...).

Izvorni Srbi nisu bili Sloveni (ni samo ime Srba nije srpsko), već jedno iransko ili kavkasko pleme sa područja današnje Južne Rusije. Tu se Srbi prvi put spominju u istoriji kao narod pod tim imenom. Nakon pojave Huna (4. vek), oni beže na zapad, u Istočnu Evropu, gde se stapaju sa Slovenima i vremenom gube svoj jezik, a posle dalje u Srednju Evropu, odakle se jedan deo potom doselio na Balkan, gde se susreo sa starosedeocima i tokom vremena sa njima pomešao. Potomci onog dela Srba koji su ostali u Srednjoj Evropi su današnji Lužički Srbi.

Ime ''Iliri'' je u Antičkom dobu bilo korišćeno za više naroda različitog porekla. Izvorno se odnosilo na jedan ne-evropski narod koji se doselio na Balkan u dalekoj prošlosti. Ti izvorni Iliri su živeli samo u području jednog dela današnje Crne Gore i dela Severne Albanije. Po njima su bila posle nazivana i okolna plemena Zapadnog Balkana, koja nisu morala biti istog porekla kao oni. Svi narodi Zapadnog Balkana su nazivani Ilirima zato što je taj deo Balkana bio nazvan ''Ilirija'' po tim izvornim Ilirima. To je postalo geografski naziv. Današnji narodi (Zapadnog) Balkana imaju jednim delom poreklo od raznih starosedelačkih naroda Balkana, pa i od onih koji su bili nazivani Ilirima, isto kao što drugi deo njihovih predaka vuče poreklo od raznih drugih na Balkan doseljenih naroda.

Uz ono rečeno iznad, rekao bih da i Albanci imaju ilirsko poreklo, odnosno, i oni su isto mešavina starosedelaca i doseljenika, samo u drugačijoj srazmeri u odnosu na Srbe, između ostalog i po tome što je kod njih manje slovenskog, a više starosedelačkog elementa.

Pošto različiti delovi jedne nacije imaju različito poreklo, zavisi o kojem području Bosne se govori. Generalno, kod njih i Hrvata je više zastupljen slovenski element nego kod nas. Jedan deo Bošnjaka je istog porekla kao jedan deo Srba, dok je drugi deo Bošnjaka sličniji nekoj drugoj populaciji, itd. Pojmovi nacije i porekla se ne podudaraju. Ne postoje nacionalni geni.

Ne znam koliko ih je bilo. Srbija je kao država formirana na graničnom području katoličkih i pravoslavnih zemalja. Tačnije, kao zemlja smo tada bili bliži jurisdikciji Katoličke crkve. Da Stefan Nemanja, Savin otac, nije odlučio da se okrene ka pravoslavnoj Vizantiji (Grčkoj) iz političkih razloga, moguće je da bi srpski narod većinski postao katoličke vere, i verovatno bi sa istom revnošću branio katoličku veru kao što je to radio sa pravoslavnom. Svejedno, u doba Svetog Save, ceo narod, ne samo dve trećine, jedino je po imenu bio hrišćanski, a po načinu života i verovanjima (sujeverju) ostao je mnogobožački, i nije se skoro ni po čemu bitno promenio od vremena pre Svetog Save, ili pre prvog susreta sa hrišćanstvom. Na Balkanu je nastala neka mešavina stare mnogobožačke vere i nekog oblika hrišćanstva. Nikada se nije ukorenilo izvorno hrišćanstvo, koje bi moralo pokazati plodove u promeni karaktera ljudi u tom narodu.

Ja bih na prva mesta kao najpoznatije stavio Karađorđev ustanak, Prvi svetski rat i Drugi svetski rat, iako se mogu izdvojiti i mnogi drugi. Ta tri, zato što je u sva tri slučaja srpski narod bio doslovno na ivici biološkog nestanka. (Od bitaka, u tom smislu - Kosovska iz 1389. godine, kao najpoznatija, kada je izginulo ''bezbrojno mnoštvo Srba'', kako je zapisao tadašnji srpski patrijarh Danilo.) Da smo u tim događajima još više istrajavali u svom prkosu prema neprijateljima, da smo išli do kraja, mislim da nas danas ne bi bilo, i da je pravo čudo što smo opstali. A nismo opstali svojom zaslugom.

Ne znam kako bi se odvijali događaji da smo ostali u Trojnom paktu i zadržali vojnu neutralnost u ratu, ali, rekao bih da jeste bilo nerazumno ulaziti u rat u trenutku kada nam je bilo nemoguće ratovati protiv njih i kada nismo bili nimalo spremni, te time, naša oružana borba unapred osuđena na propast. Cilj ulaska u rat trebalo je da bude zaštita zemlje, to jest, naroda u zemlji, pa ako ulaskom u rat ne bismo mogli ostvariti taj cilj, kao što nismo mogli, onda se u rat ne ulazi u tom trenutku. Naprotiv, mi ne samo da smo uleteli u rat (i kapitulirali u roku od dve sedmice), nego smo i posle nastavili sa uzaludnim napadima na manje nemačke postaje, koji su za posledicu imali samo veće stradanje naroda, a ne oslobođenje zemlje i očuvanje života sunarodnika. Da Nemci nisu još iste te '41. praktično uništili otpor četničkog i partizanskog pokreta na neko vreme (kasnije su se ponovo okupili), već da smo mi nastavili sa svojim borbama po svaku cenu u svakom trenutku, makar izginuli do poslednjeg i narod odveli u nestanak, verujem da bi nam se ispunila želja i skoro sav narod bi stradao u nemačkim odmazdama.

Pojedine vojno slabije zapadne zemlje su se spremale za otpor nemačkoj invaziji, ali, kada su uvideli da se ne mogu meriti sa snagom njihove vojske, odustali su od pružanja oružanog otpora, znajući da otpor u tim okolnostima ne bi doveo ni do čega dobrog. Oni se nisu pridružili Hitleru, u smislu da proganjaju Jevreje i Rome, i slično, ali nisu ni dizali ustanak protiv njihove vlasti. U tim zemljama, narod je većinu Jevreja spasao od logora, pa su čak i sami Nemci ponekad pomagali skrivanje Jevreja potaknuti miroljubivim ponašanjem svojih protivnika, dok su u našoj zemlji istrebljeni skoro svi Jevreji, a Nemci su pojačavali strogost odmazdi nad civilima srazmerno našem ponašanju i netaktičnim napadima na njihove stražare i manje odrede. Odmazde nad civilima su mogle da se spreče bez oružanog otpora, kao u ovim drugim zemljama, i do oslobođenja bi isto na kraju došlo, samo bez onolikih žrtava.

Ne bih rekao ništa drugačije od odgovora na prethodno pitanje za poreklo Srba, Albanaca, Bošnjaka... Ko će se kako izjasniti po pitanju nacionalnosti, njegova je stvar. Mislim da ne znači ništa da se neko neprestano ubeđuje ko je on poreklom i ko su mu bili preci. Niko ne postaje bolji ako je ove ili one nacionalne pripadnosti, ako nam je isto poreklo, i ako izbrojimo svačija krvna zrnca, illi deset kolena svojih predaka.

Sa Stevanom razgovarao Aleksandar Aco Risticevic